Alembek (także Alnpeck, Alnpech, Alnpecht, Almpek, Alempech, Alempeck, Allembege, Allembek) Jan, um. w r. 1636. Był synem przybyłego do Lwowa w drugiej połowie XVI w. z Fryburga w Bryzgowji Hanusza (Jana) Alembeka i Katarzyny Wolfowiczówny. Z zawodu był aptekarzem i kupcem, z wykształcenia i zamiłowania wierszopisem, kronikarzem i pamiętnikarzem, z temperamentu, zapatrywań i działalności przywódcą wymierzonego przeciw patrycjatowi lwowskiemu demokratycznego ruchu pospólstwa miejskiego, pozatem długoletnim rajcą i burmistrzem miasta Lwowa.
Zamłodu w l. 1582–1586 odbywał studja aptekarskie we Wrocławiu. Pozostał z tych czasów jego »Imionnik«, zapełniony od r. 1582 sentencjami, wierszami i nazwiskami przyjaciół i kolegów, a m. in. sam A. umieścił w nim utwór pt. Genetlion, napisany heksametrem w r. 1581 na święto Bożego Narodzenia. Utraciwszy ojca w r. 1588, powraca A. do Lwowa, gdzie zastaje bardzo zły stan interesów rodzinnych. Bierze się więc do pracy zawodowej i wstępuje jako współpracownik do apteki Jarosza Wedelskiego (Hieronima Witembergera). Z jego zlecenia odbywa podróż do Konstantynopola. Wkrótce na tyle reguluje sprawy rodzinne, iż jest w możności kontynuować swe studja w Padwie. Tam w r. 1591 ogłasza wiersz na cześć Jerzego Radziwiłła, jadącego na objęcie biskupstwa krakowskiego.
W r. 1597 jest już we Lwowie, jak świadczy data wpisu Jerzego Douzy, syna sławnego humanisty belgijskiego, do jego »Imionnika«. W r. 1597 po raz pierwszy spowodu majątkowych powikłań rodzinnych dostaje się do więzienia. W roli żarliwego trybuna ludowego występuje jako członek Quadragintaviratu i poseł pospólstwa do króla w r. 1602, broniąc praw gminu lwowskiego, przeciw uzurpującym sobie władzę dożywotnią patrycjuszowskim rajcom. Ten ruchliwy okres życia A. oświetla dokładnie zachowany w Archiwum m. Lwowa pamiętniczek, opatrzony w dwa odmienne tytuły: Plantatio arbitramenti inter Magistratum et Populum Leopolien. per Sacram R. Mtem confirmati anno 1603 i Wielkie zajście Civitatis miasta Lwowa z Pany Rajcy, które mnie do wielkich trudności przywiodło, a ich Pan Bóg z tego świata wziął in furore suo. Ta akcja naraziła go na utratę prawa miejskiego, dwukrotne więzienie i uciążliwe procesy z miastem. Dopiero dekret Zygmunta III w r. 1607 postanowił, aby A. odwołał obrazę magistratu, a po tej formalności cofnięto wyrok utraty obywatelstwa. Sczasem sam doszedł do godności radzieckich i burmistrzostwa. W zakresie gospodarczym przyczynił się do kolonizacji obszarów przedmiejskich, dbał o dobra miejskie i ochronę lasów okolicznych, starał się o dochody na poprawę dróg i ulic. Był też pożyteczny miastu swą znajomością języków obcych i przełożył z włoskiego na język polski »Scrypt Aureljusza Passaroti, Bonończyka, Ingenieura króla JMci z strony municiej przedmieścia PP Rajcom po włosku podany«.
Nawiązane w czasie studjów stosunki z zagranicą nie osłabły i w jego wieku późniejszym, skoro Justus Lipsius w r. 1601 do niego skierował swój list, sławiący miłośnictwo sztuki i oświaty w Polsce. Zaś Jerzy Braun jemu powierzył opis Lwowa w swych »Civitates orbis terrarum«.
Ten pierwszy historyczny opis Lwowa powstał między r. 1603 i 1605, wyszedł zaś drukiem po skrótach i przeróbkach w r. 1618. W Archiwum m. Lwowa zachował się jednak rękopis, zawierający pierwszą redakcję tego łacińskiego opisu Lwowa w autografie A. pt. Topographia civitatis Leopolitanae a Joanne Alnpekio Leopol. studioso lectori donata. Jest to owoc bardzo sumiennych poszukiwań w księgach i aktach magistratu lwowskiego, jak świadczą o tem wypisy, wyciągi i polskie streszczenia, sięgające do r. 1617. Są one dowodem kronikarskich zamierzeń A., który pragnął opracować obszerne dzieje miasta Lwowa. Wartość historyczną tych ekscerptów podnosi fakt, iż przechowały one znaczną część zapisek z zaginionych dziś bez wieści średniowiecznych ksiąg radzieckiej i rachunkowej Lwowa. Zachowane manuskrypty A. noszą w literaturze nazwę: Kodeks Alembeka, Kronika Alembeka lub Liber Memorabilium.
A. był ponadto autorem zaginionego a wymienionego w spisie bibljotecznym jego potomków manuskryptu pt. Logica. Ważniejsze sprawy swego życia spisywał A. w zaginionych Księgach Kłopotnych. Swą wiedzę fachową dał poznać w pewnej mierze w notatkach pt. Apteka mego doświadczenia jak w Niemczech tak w Polsce i we Włoszech czasu powietrza morowego, które powstały podczas zarazy 1623 r.; wówczas A., który niegdyś sam był tknięty morem w r. 1602, lecz ocalał z śmiertelnej choroby, nie obronił swemi medykamentami od śmierci najbliższej rodziny. Stracił wtedy żonę, Annę Szolcównę, i córkę, Katarzynę. Gdy w r. 1625 mór powrócił, objął rządy w zarażonem mieście jako »burmistrz powietrzny«.
W r. 1620 poświęcił mu Szymon Starowolski swe »Penu historicum«, a dedykację tego dzieła poprzedził ryciną herbu rodziny Alembeków. Była to głowa orła, symbol, którym pieczętowało się niegdyś rodzinne miasto Alembeków, Fryburg w Bryzgowji.
Praca społeczna, zamiłowania historyczne i literackie nie przeszkodziły A-wi w należytem wykonywaniu swego aptekarsko-kupieckiego zawodu. Dostatnią spuściznę po śmierci w r. 1636 pozostawił synom: ks. Fryderykowi, doktorowi teologji, Walerjanowi, doktorowi medycyny, i Aurelemu, oraz córce Zuzannie żonie mieszczanina krakowskiego, Stanisława Bryknera. Ród A-ów przetrwał w męskiej linji Jana do r. 1704. Nazwano go w r. 1651 »gloriosa stirps Alnpechiorum«. Sławy zaś tej podstawą stał się ten drugi skolei dopiero a spolszczony już zupełnie reprezentant fryburskich przybyszów, człowiek porywczy, zawzięty i zapobiegliwy, szczerze rozmiłowany w przeszłości lwowskiej, walczący z poświęceniem o pomyślność ówczesną miasta.
»Imionnik« z r. 1582 Jana Alembeka aptekarza, wyd. Chmiel A., Odb. z Nowego Czasopisma Aptekarskiego, Lw. 1920; Alnpeck J., Carmen Gratulatorium ad D. D. Georgium Radivillium, Patavii, 1591; Apteka mego doświadczenia…, wydał J. I. Kraszewski, Athenaeum, Wil. 1850 II, 209–225; Rachwał St., Jan Alnpek i jego »Opis miasta Lwowa« z początku XVII w., »Wschód« t. VI., Lw 1930; Łoziński W., Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII w., Lw. 1892 s. 118 nn., 121, 395–6; Badecki K., Zaginione księgi średniowiecznego Lwowa, Lw. 1927, (Odb. z »Kwartalnika hist.« t. XLI); Fritz J., Księgi lekarskie w lwowskich zbiorach XVI i XVII w., Lw. 1928 s. 16; Charewiczowa Ł., Klęski zaraz w dawnym Lwowie, Lw. 1930; Rękopisy archiwum m. Lwowa sygn. III A księga 224, s. 1–20 (tam Topographia civitatis Leopolianae), 351–406 (tam pamiętniczek z r. 1603) – fascykuł 282 nr 29 (tam Script Aureljusza Passaroti); Archiwum Aktów dawnych m. Krakowa: rękopis Imionnika.
Łucja Charewiczowa